در پی تنش های تجاری و مذاکرات مهم، چین با محدودیت های صادراتی بر فلزات خاکی کمیاب، این منابع حیاتی را به یک اهرم فشار ژئوپلیتیکی تبدیل کرده است. این اقدام نشان دهنده ابزاری شدن خاک های کمیاب است که بر زنجیره های تامین جهانی، قیمت گذاری ریسک های سیاسی و بازارهای فناوری تاثیر می گذارد و رقابت های بین المللی را وارد فاز جدیدی می کند.
بازارها از دیرباز دریافته اند که اهرم فشار چین تنها در آنچه مصرف می کند نهفته نیست، بلکه در آنچه کنترل می کند نیز قرار دارد. و اکنون، هفته ها پیش از آنکه دونالد ترامپ و شی جین پینگ برای مهم ترین مذاکرات تجاری از زمانی که تعرفه ها به یک اصطلاح رایج تبدیل شدند، گرد هم آیند، پکن به یکی از تیزترین ابزارهای خود، یعنی فلزات خاکی کمیاب، دست یافته است. این اقدام نشان دهنده ابزاری شدن خاک های کمیاب است. محدودیت های جدید صادراتی وزارت بازرگانی، که تحت عنوان «امنیت ملی» تنظیم شده اند، فراتر از جزئیات اداری می روند. آن ها نشان دهنده یک تنگنای عمدی بر مواد معدنی هستند که سیستم عصبی دنیای مدرن را از نیمه هادی ها گرفته تا سامانه های هدایت موشکی، تامین می کنند.
به زبان معامله گران، این شمشیرکشی نیست؛ بلکه نشان دادن ورق هایی است که طرف مقابل مایل است خرج کند. چین تقریبا 70 درصد عناصر خاکی کمیاب جهان را تامین می کند؛ تسلطی آرام که طی دهه ها از یکپارچگی عمودی حاصل شده است. و همان طور که واشینگتن از تراشه ها به عنوان سلاح استفاده کرد، پکن نیز اکنون مجتمع مواد حیاتی خود را به یک سوپاپ اطمینان تبدیل کرده است. از 17 آبان، نه تنها فلزات خاکی کمیاب کلیدی مانند هولمیم، اروپیم، ایتربیم، تولیم و اربیم تحت نظارت جدید قرار خواهند گرفت، بلکه گرافیت، باتری های لیتیوم-یون و حتی الماس های مصنوعی نیز شامل این محدودیت ها می شوند؛ کنایه ای به این واقعیت که میدان نبرد آینده فناوری فقط سیلیکون نیست، بلکه شیمی است.
مفهوم زیرین، یک نمایش استراتژیک است. این نمایش استراتژیک نمونه بارز ابزاری شدن خاک های کمیاب است. پکن می گوید: شما نمی توانید از چیزی که هنوز برای جداسازی خود به آن نیاز دارید، جدا شوید. هر مولکول خاکی کمیاب که در طراحی تراشه های ایالات متحده یا اروپا جاسازی شده است، اکنون وزن ژئوپلیتیکی دارد. قانون جدید صدور مجوز که برای محتوای «ردپا»ی چینی اعمال می شود، تضمین می کند که حتی پاک ترین زنجیره های تامین غربی نیز قبل از حمل ونقل باید با احتیاط عمل کنند. این بازی نهایی پینگ پنگ تحریم ها است؛ هر ضربه نزدیک تر به قلب صنعتی فرود می آید.
جزئیات دقیق تر این سیاست، چیز مهم تری را نشان می دهد: صریحا صادرات برای استفاده دفاعی را ممنوع می کند. این سیاست جدید، اوج ابزاری شدن خاک های کمیاب در عرصه ژئوپلیتیک است. این ممکن است رویه ای به نظر برسد، اما برای بازارها، یک علامت هشدار قرمز است. آنچه زمانی نظارت اداری بود، به اجرای اختیاری تبدیل می شود. پکن اکنون یک چاقوی جراحی دارد که می تواند با آن تعیین کند چه کسی چه چیزی را، چه زمانی و چرا دریافت کند. این عدم قطعیت یک اهرم فشار است – نه فقط در دیپلماسی، بلکه در قدرت قیمت گذاری. قراردادهای فلزات خاکی کمیاب به شدت غیرقابل نقدشوندگی هستند، اما انتظار می رود با شروع قیمت گذاری معامله گران برای احتمال محدودیت های انتخابی، نوسانات افزایش یابد.
این حرکت همچنین به تلاش های غرب برای مصون سازی خود ضربه می زند. شرط بندی 400 میلیون دلاری پنتاگون روی شرکت MP Materials برای یک کارخانه آهنربا ناگهان شبیه خرید چتر در طوفان به نظر می رسد. فناوری و ماشین آلات مورد نیاز برای فرآوری این مواد معدنی – که هنوز به شدت ساخت چین هستند – اکنون تحت همین محدودیت ها قرار می گیرند. این یادآوری است که در زنجیره تامین جهانی، مالکیت معدن به معنای مالکیت ابزار تولید نیست.
پیامدهای ابزاری شدن خاک های کمیاب برای شرکت های جهانی
افزودن 14 سازمان خارجی، از جمله پیمانکار دفاعی BAE Systems، به «فهرست نهادهای غیرقابل اعتماد» چین، لایه ای دیگر از هشدار را اضافه می کند. این نشان دهنده تمایل به شخصی سازی تلافی جویی است – تبدیل ریسک شرکت ها به ارز دیپلماتیک. پیام به هیئت مدیره شرکت های غربی روشن است: شما هم اکنون در مذاکرات هستید.
از منظر بازار، این تحول دقیقا در میانه یک روایت شکننده از تنش زدایی قرار می گیرد. قرار بود نشست ترامپ-شی به عنوان یک بازآغاز احتمالی – فرصتی برای کاهش متقابل تعرفه ها یا حداقل یک توقف مدیریت شده – برنامه ریزی شود. اما در عوض، صفحه شطرنج دوباره سیم کشی شد. این وضعیت جدید، اهمیت ابزاری شدن خاک های کمیاب را در سیاست های اقتصادی دولتی برجسته می کند.
تاثیر ابزاری شدن خاک های کمیاب بر بازارهای جهانی و ریسک ژئوپلیتیکی
برای معامله گران، این تشدید تنش فقط مربوط به کمبود مواد نیست؛ بلکه مربوط به بازتعریف قیمت گذاری ریسک ژئوپلیتیکی است. این نوسانات را در سراسر انرژی، فلزات و فناوری فشرده می کند – عملا معاملات خودروهای الکتریکی و هوش مصنوعی را به دور بعدی دیپلماسی لبه پرتگاه گره می زند. همانند تاثیرات ادامه دار جنگ تجاری، معاملات آتی مس، لیتیوم و حتی نیمه هادی ها ممکن است کمتر بر اساس اصول بنیادی و بیشتر بر اساس رقابت های ظاهری واشینگتن-پکن انجام شود. قواعد بازی در حال تغییر است: ریسک سیاسی، منحنی بازده جدید است.
بنابراین در حالی که تیترها از محدودیت های صادراتی فریاد می زنند، داستان واقعی در زیر سطح نهفته است – در اینکه چگونه پکن اهرم فشار را بازتعریف می کند. این رویکرد جدید چین، عمق ابزاری شدن خاک های کمیاب را نشان می دهد. این همان بازی تحریم فلزات خاکی کمیاب سال 1389 علیه ژاپن نیست. این ظریف تر، چندلایه و کاملا جهانی است. آن را نسخه ای از یک «پوشش خرید» از سوی چین تصور کنید: سقف سود را برای رقبا محدود می کند در حالی که کنترل ضرر را در دستان خود نگه می دارد.
در هفته های آینده، با بررسی هر تیتر پیش از نشست توسط معامله گران، انتظار می رود عبارت «پرمیوم فلزات خاکی کمیاب» دوباره به واژگان بازار بازگردد. پکن نشان داده است که مایل است از امور عادی به عنوان سلاح برای حرکت های بزرگ استفاده کند. در دنیایی که به هوش مصنوعی، خودروهای الکتریکی و تراشه ها وابسته است، اهمیت استراتژیک خاک های کمیاب و ابزاری شدن خاک های کمیاب باعث شده است خاک زیر پای چین اکنون به استراتژیک ترین طبقه دارایی تبدیل شود.
در مجموع، این رویکرد چین در قبال فلزات خاکی کمیاب، نشان می دهد که چگونه کنترل بر منابع کلیدی می تواند به ابزاری قدرتمند در سیاست های جهانی تبدیل شود. این وضعیت نه تنها بر بازارهای جهانی کالاها تاثیر می گذارد، بلکه معادلات ژئوپلیتیکی را نیز دگرگون کرده و ریسک های سیاسی را به بخش جدایی ناپذیری از تحلیل های اقتصادی تبدیل می کند. این تحولات، چشم انداز آینده تجارت و فناوری را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
Beijing tightens the spigot: Rare Earths become the new chips in the great power trade war
